महामारीबाट बच्न पहिलो विकल्प खोप

वाणिज्य न्युज
२४ असार २०७८

जारी युरोकप फुटबल खेल संचालन भैरहँदा टेलिभिजन सेटमा दर्शकदीर्घमा खचाखच दर्शक देखिने गरेका छन् । फूटबल मात्र होइन कोरोनाबाट सबैभन्दा बढी प्रभावित अमेरिकामा ‘नो माक्स’ को अभियान संचालनमा छ । अमेरिकन निर्धक्कसँग समाजमा हिडडुल गरिरहेका छन् । युरोकप र अमेरिका त दुई प्रतिनिधी घटना मात्र हुन् । विश्वका कर्यो देशमा कोरोनालाई जितेर त्यहाँको जनजिबन सामान्य भैसकेको छ । विश्वको जनजिबन समान्य भैरहेको समय नेपालमा भने शासक बर्ग जनता थुनेर आफ्नो सत्ता लम्बिाउन लागि परेका छन् । बाहिर रुपमा कोरोनाको कारण भनेपनि भित्री रुपमा सत्ता टिकाउनु सत्ता पक्षको खेल देखिन्छ । राजनैतिक खिचातानीमा सरकार खोप व्यवस्थापन गर्न असफल भएको छ ।

कोरोना भाइरस (कोभिड १९) को दोस्रो लहरमा फैलिएको नयाँ भेरियन्टले हजारौंको ज्यान लियो । पहिलो चरणभन्दा दोस्रोपटक फैलिएको संक्रमणले छिटो असर गर्ने हुँदा लक्षणसहितका संक्रमितसँगै मृतकको संख्या उच्च हुदै गएको छ । निरन्तरको निषेधाज्ञाले अहिले कोरोना संक्रमणदर घट्दै गएको छ । केही जिल्लामा त अस्पतालका विषेश उपचार कक्ष पनि खाली हुँदै गएका छन् । संक्रमित घट्दै जाँदा सरकारले जिल्लाहरूमा लगाएको निषेधाज्ञा पनि क्रमश खकुलो पार्दै लगेको छ । अहिले निश्चित समय बजार–पसल खुल्न थालेका छन् भने, जोर–बिजोर प्रणालीमा सार्वजनिक र निजी यातायातका साधन पनि सञ्चालन भएका छन् । जसका कारण सार्वजनिक स्थानमा भीड बढ्न थालेको छ । निषेधाज्ञा खोलिएसँगै कोरोना संक्रमण दर समेत बढेर गएको छ ।

खोप लगाएका विकसित देश सामान्य अवस्थामा फर्किन थालिसकेका अवस्थामा नेपालमा भने अझै लकडाउन कै अवस्था खेप्नु परेको छ । कोरोना महामारीको दोस्रो लहर चलिरहँदा आर्थिक क्षेत्रमा धेरै ठूलो क्षति पुगेको छ । बन्दले सबैभन्दा बढी मजदुरी गरेर दैनिकी चलाउने र यातायात व्यवसायीलाई राहत मिलेको छ । समय–समयमा फैलने भाइरसको महामारी यसअघि पनि नेपाली नागरिकले भोगेका छन् । कोरोना भाइरसको दोस्रो भेरियन्टको फरक–फरक रूप पनि दुई वर्षमा भोगिएको छ । यसबाट बच्ने उत्तम विकल्प भनेकै खोप, सामाजिक दुरी, मास्क, स्यानीटाइजरको प्रयोग र साबुनपानीले हात धुनको साथै आफूलाई स्वास्थ्य राख्न प्रयास गर्नु हो ।

जनजीवन सामान्य बनाइ आर्थिक क्रियाकलाप बढाउनका लागि खोपको अर्को विकल्प देखिदैन् । सरकारले समयमै खोप व्यवस्थापन गर्न नसक्दा निषेधाज्ञा लम्ब्याउनु परिरहेको छ । यसले जनजीवन सामान्य हुन त सकेको छैन नै, मुलुकले ठूलो आर्थिक क्षति पनि व्यहोर्नुपरेको छ । वैशाख १६ यता भएको दोस्रो चरणको बन्द खुल्न थालेको भएपनि आर्थिक क्षेत्र चलायमान हुनको लागि महिनै लाग्ने देखिन्छ । अर्थमन्त्रलका अनुसार दोस्रो बन्दमा झण्डै ३ खर्व माथिको हाराहारीमा क्षति पुगेको छ । यसले एकातिर दैनिकी सहज हुन सकेको छैन भने अर्कातिर आर्थिक क्षति अकासिने क्रम यथावत नै छ ।

सरकारले दाताको सहयोग पर्खिने भन्दा पनि किनेर ल्याउनका लागि आफ्नो सबै शक्ति लगाउनुपर्ने देखिन्छ । अन्यथा आर्थिक क्षति धान्नै नसक्ने गरी बढ्नेमा दुईमत छैन । कोभिडविरुद्ध खोप विकास भएको ६ महिना भयो । खोपको विकास भएको यो समय सरकारले अहिलेसम्म १० लाख डोज मात्र किनेको छ अन्य सबै डोज दाताले दिएका हुन् । भारतको सिरम इन्स्टिच्युटसँग किन्दा ४७ करोड ३० लाख रुपैयाँ खर्च भएको थियो । यो बाहेकको सबै खोप अर्काको आर्शिवादले पाएको हो ।

चीनले १८ लाख र भारतले १० लाख डोज सित्तैंमा दिएकाले तथा कोभ्याक्स सुविधाअन्तर्गत ३ लाख ४८ हजार डोज आएकाले पहिलो डोज २५ लाख जनाले पाएका छन् । तर दुवै डोज पाउनेको संख्या भने ७ लाख ३१ हजार मात्र छ । पहिलो खोप लगाएर दोस्रो डोज नपाउनेको समाजमा छटपटाहट पनि उस्तै छ । कहिले दोस्रो खोप दिइने हो अझै स्पष्ट छैन् । जबकि जनसंख्याको ७२ प्रतिशत अर्थात २ करोड १६ लाखलाई खोप लगाउने भनिएकोमा उनीहरुले समेत खोप पाउँने निश्चित छैन् ।

भारतले दिने भनेको र सरकारले किन्ने भनेको खोप सुरुमै नकिनेर सरकार चुकेको छ । सुरुमै खरिदमा तदारुकता नदेखाएको परिणाम १ करोड ९२ लाखका लागि खोप अनिश्चित बन्न पुगेको छ । खोप अनिश्चित त भयो नै देशमा निशेषज्ञा लम्बिाउनु पर्दा मुलुकलाई ३ खर्व बढी क्षति भएको छ । जबकी पहिलो चरणमा नै सबैलाई पुग्ने गरी खोप किनेको भए ३० अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी खर्च हुँदैनथ्यो । सरकारी दूरदर्शिताका कारण सरकार आर्थिक क्षति बढ्यो नै जनताले खोप लगाउन पाउँने अधिकार बाट समेत बन्चित हुनुपरेको छ ।

कोरोना नियन्त्रणका लागि देशव्यापी रुपमा निषेधाज्ञा जारी भएपनि कुल राजस्व परिचालनमा खासै असर नपरेको सरकारले दाबी गरेको छ । अर्थ मन्त्रालयको अनुसार कूल राजश्व परिचालन गत आवको सोही अवधिको तुलनामा २५.४ प्रतिशलते वृद्धि भएको हो । अर्थका अनुसार वैशाखसम्म कूल रु ७ खर्ब ६१ अर्ब बराबरको राजश्व उठेको छ । कूल राजश्वमा कर राजश्व रु ७ खर्ब नौ अर्ब ६२ करोड रहेको छ । सरकार राजस्व उठाउन मै केन्द्रीत हुँदा जनताको स्वास्थ्य अधिकार भने खोसिएको हो ।

भाइरसको संक्रमण र यसले पर्ने असर सकिने होइन । यो निरन्तर समाजमा चल्ने प्रकृया हो । यसबाट बच्न आफैं सचेत बन्नुको अर्को विकल्प छैन् । खोप लगाएर सुरक्षित हुनु र स्वास्थ्य मापदण्ड अपनाउनु अबको एक मात्र विकल्प हो । अब निषेधाज्ञा र लकडाउनलाई नियन्त्रणको विकल्प बनाउने भन्दा सबैलाई खोप दिन सरकार गम्भीर रूपमा लाग्नुको अर्को विकप्प देखिदैन् ।

सरकारले दुबै कोरोना डोज खोप ल्याएर आम जनतालाई लगाउने हो भने कोरोनाबाट आत्तिनु नर्पे कारण छैन् । पश्चिमा देशहरूमा भएको नयाँ अध्ययनले एकपटक कोरोना जितिसकेका मानिसका लागि खोपको एउटै डोज नै पर्याप्त हुने दाबी पनि गरेको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनले पनि दुबै खोप लगाएमा कोभिडको जोखिम निकै कम हुने देखाएको छ । नेपालको उदाहरण हेर्ने हो भने दुबै कोरोना खोप लगाएका एकजना मात्र क्यान्सर पीडितको मृत्यु भएको रेकर्ड स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको छ । अन्यथा दुबै डोज खोप लगाएकाको असर कम छ । यसैले नेपालको लागि खोप नै अन्तिम बिकल्प हो ।

#खोप